Mord w Jaworznie-Szczakowej. IPN szuka rodzin kolejarzy

W Szczakowej odbyły się dwa mordy. Pierwszy z nich miał miejsce właśnie 14 stycznia 1942 roku. Niemcy zabili wówczas 22 kolejarzy. Zamordowani zostali pracownicy miejscowej stacji kolejowej, zatrzymani tego samego dnia, mieszkańcy Szczakowej, Jaworzna, Ciężkowic i Maczek.

Drugi mord miał miejsce rok później, 29 kwietnia 1943 roku. Zginęło wtedy pięciu mieszkańców Długoszyna. Kolejarze zostali powieszeni w ramach akcji odwetowych za działalność sabotażową przeciwko niemieckim transportom wojskowym przejeżdżającym przez stację w Szczakowej.

Skazańców przywieziono z więzienia w Mysłowicach, z rękami skrępowanymi drutem kolczastym, niektórzy mieli zagipsowane usta. Egzekucję, przeprowadzoną przez 83 batalion policyjny i oddziały SS pod nadzorem Gestapo musieli oglądać mieszkańcy Szczakowej, spędzeni pod przymusem przez policję.

Przed laty śledztwo zostało zawieszone

Teraz IPN poszukuje żyjących krewnych czwórki zamordowanych: Jana Jury, Józefa Kowalczyka, Władysława Michalika i Stefana Merty. Śledztwo w tej sprawie zostało wznowione 3 kwietnia 2013 roku. Przed laty prowadziła je Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Katowicach. Śledczy przyjęli, że gestapo i niemiecka policja dopuściły się zbrodni wojennej i zbrodni przeciwko ludzkości.

- Śledztwo to zostało zawieszone 5 października 1977 roku postanowieniem byłej Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach, wobec niemożności wykrycia sprawców zbrodni i ich ujęcia - informuje prokurator Zbigniew Woźniak, który prowadzi śledztwo w tym temacie. - Podstawą tej decyzji była konieczność uzupełnienia postępowania, a w szczególności ustalenia żyjących krewnych wszystkich pokrzywdzonych. Obecnie śledztwo prowadzone jest pod sygnaturze S 37/13/Zn. - dodaje.

Dochodzenie znów trwa. Kto zna krewnych ofiar?

Z dotychczasowych ustaleń wynika, że wszystkie ofiary zostały stracone na mocy wyroków niemieckiego sądu z Mysłowic lub Katowic (świadkowie mordu zeznają, że przed egzekucjami odczytywano wyrok po niemiecku i polsku).

- Straconym zarzucano kradzieże różnych towarów z wagonów kolejowych lub zakup takich towarów. Egzekucje mieli przeprowadzać funkcjonariusze Gestapo z Katowic. Po egzekucjach zwłoki ofiar zostały wywiezione w nieznanym kierunku, prawdopodobnie do obozu w Oświęcimiu - wyjaśnia Zbigniew Woźniak. - Aktualnie w toku śledztwa przesłuchiwani są świadkowie, prowadzona jest kwerenda archiwalna, trwają także czynności zmierzające do ustalenia żyjących krewnych wszystkich pokrzywdzonych - dodaje.

Obecnie Instytut Pamięci Narodowej prowadzi śledztwo w sprawie mordu czterech kolejarzy. Jak już jednak napisaliśmy, zabitych zostało o wiele więcej osób.

14 stycznia 1942 roku zginęli Edward Bernisz, Ignacy Chechelski, Franciszek Drabik, Jan Jura, Tadeusz Kasperczyk, Szczepan Kolka, Józef Kowalczuk, Tadeusz Lis, Izrael Mandelbaum, Jan Maślanka, Stefan Merta, Władysław Michalik, Jakub Paluch, Antoni Radomski, Józef Rogoziński, Franciszek Spytek, Franciszek Szymiec, Jan Ślusarczyk, Józef Ślusarczyk, Andrzej Ślusarczyk, Józef Warzecha, Mikołaj Woroniec.

Jaworznianie nie zapomnieli też o innych egzekucjach w mieście.

5 czerwca 1940 roku w Ciężkowicach zginęło dziewiętnastu mężczyzn. Uratował się tylko Roman Pierzchała, którego kule nie zdołały uśmiercić. Co roku ku pamięci ofiar jaworznickich rzezi mieszkańcy składają kwiaty pod pomnikami.